အင်တာနက်ဆိုတာ ယနေ့ခေတ်မှာ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက ကွန်ပျူတာတွေ၊ ဖုန်းတွေ၊ အခြား devices တွေကို ချိတ်ဆက်ပေးထားတဲ့ ကြီးမားလှတဲ့ global network တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီလို ကြီးမားတဲ့ စနစ်တစ်ခု ဖြစ်လာဖို့ ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာ ကြာခဲ့ပြီး၊ သမိုင်းကြောင်းကို ပြန်ကြည့်မယ်ဆိုရင် အင်တာနက်ဟာ military project တစ်ခုအနေနဲ့ ၁၉၆၀ ခုနှစ်တွေမှာ စတင်ခဲ့တာပါ။ ဒီအချိန်ဟာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ Cold War ကာလဖြစ်ပြီး Soviet Union နဲ့ နည်းပညာပိုင်းမှာ ပြင်းထန်တဲ့ ယှဉ်ပြိုင်မှုတွေ ရှိနေခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၅၇ ခုနှစ်မှာ Soviet Union က Sputnik ဂြိုဟ်တုကို အာကာသထဲ လွှတ်တင်ခဲ့ပြီးနောက် အမေရိကန်ဟာ နည်းပညာပိုင်းမှာ ပိုမိုအားထုတ်ဖို့ လိုအပ်လာခဲ့ပါတယ်။ ဒီဖြစ်ရပ်က Advanced Research Projects Agency (ARPA) ကို ၁၉၅၈ ခုနှစ်မှာ ဖွဲ့စည်းဖို့ တွန်းအားပေးခဲ့ပြီး၊ ARPA ကပဲ အင်တာနက်ရဲ့ မူလအစဖြစ်တဲ့ ARPANET ကို စတင်တည်ဆောက်ခဲ့ပါတယ်။

ARPANET ရဲ့ စစ်ရေးဆန်တဲ့ အစပြုမှု

ARPANET ဟာ ARPA ရဲ့ Department of Defense (DoD) လက်အောက်မှာ စတင်ခဲ့တဲ့ military project တစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ အဓိက ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ စစ်ဘက်နဲ့ သုတေသနအတွက် ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ ဆက်သွယ်ရေး network တစ်ခု ဖန်တီးဖို့ပါ။ Cold War ကာလမှာ နျူကလီးယားတိုက်ခိုက်မှုလို အကြပ်အတည်းတွေမှာ ဆက်သွယ်ရေး ပြတ်တောက်မသွားအောင် ဒီဇိုင်းထုတ်ထားတာဖြစ်ပြီး၊ ဒါဟာ ယနေ့ခေတ် geopolitical cyber security မှာ အရေးပါတဲ့ ခံနိုင်ရည်ရှိတဲ့ ဆက်သွယ်ရေးစနစ်တွေရဲ့ မူလအစပါ။ ၁၉၆၉ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၉ ရက်မှာ ARPANET ရဲ့ ပထမဆုံး စမ်းသပ်မှုကို University of California, Los Angeles (UCLA) နဲ့ Stanford Research Institute (SRI) ကြားမှာ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး “LO” ဆိုတဲ့ စာလုံး ၂ လုံးကို ပို့နိုင်ခဲ့တာဟာ အင်တာနက်ရဲ့ ပထမဆုံး ခြေလှမ်းဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီကနဦး စမ်းသပ်မှုက စစ်ရေးဆန်တဲ့ နည်းပညာကို စတင်အသုံးပြုခဲ့ပြီး၊ ဒါဟာ နောက်ပိုင်းမှာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဆိုက်ဘာနယ်ပယ်ရဲ့ အခြေခံအုတ်မြစ် ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

၁၉၇၀ ခုနှစ်တွေမှာ ARPANET ဟာ ပိုမိုကြီးထွားလာပြီး packet-switching နည်းပညာကို အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။ ဒီနည်းပညာဟာ ဒေတာတွေကို သေးငယ်တဲ့ packets တွေအဖြစ် ခွဲပြီး သီးခြား လမ်းကြောင်းတွေကနေ ပို့လွှတ်တဲ့ စနစ်ဖြစ်ပြီး၊ Paul Baran က စစ်ရေးဆက်သွယ်ရေးအတွက် တီထွင်ခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ network တစ်ခုလုံး ပြတ်တောက်မသွားအောင် ကာကွယ်ပေးခဲ့ပြီး၊ ယနေ့ခေတ် ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေးမှာ ဒေတာလွှဲပြောင်းမှု ယုံကြည်စိတ်ချရဖို့ အဓိက အခြေခံအုတ်မြစ်တစ်ခုအဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေပါတယ်။ ၁၉၇၃ ခုနှစ်မှာ Vinton Cerf နဲ့ Robert Kahn တို့က TCP/IP protocols ကို တီထွင်ခဲ့ပြီး၊ ၁၉၈၃ ခုနှစ်မှာ ARPANET က TCP/IP ကို တရားဝင် စံချိန်စံညွှန်းအဖြစ် ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်။

ဒီ protocol ဟာ အင်တာနက်ကို ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ချိတ်ဆက်မှုဖြစ်လာစေခဲ့ပြီး၊ ယနေ့ခေတ် နိုင်ငံတွေအကြား ဆိုက်ဘာနယ်ပယ်မှာ ဒေတာဖလှယ်မှုနဲ့ လုံခြုံရေးအတွက် အဓိက အခြေခံအုတ်မြစ်ဖြစ်နေပါတယ်။

စစ်ဘက်ကနေ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စနစ်ဆီ အပြောင်းအလဲ

၁၉၈၀ ခုနှစ်တွေမှာ ARPANET ဟာ စစ်ဘက်အသုံးပြုမှုကနေ အရပ်ဘက်ဆီ ပြောင်းလဲလာခဲ့ပြီး၊ ၁၉၉၀ ခုနှစ်မှာ ပုဂ္ဂလိက ကုမ္ပဏီတွေရဲ့ လက်ထဲ ရောက်လာခဲ့ပါတယ်။ ဒီအချိန်မှာ Tim Berners-Lee က World Wide Web (WWW) ကို တီထွင်ခဲ့ပြီး အင်တာနက်ကို လူထုအတွက် အသုံးပြုလွယ်ကူတဲ့ ပလက်ဖောင်းအဖြစ် ပြောင်းလဲပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အင်တာနက်ရဲ့ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ဇစ်မြစ်ကို မေ့ထားလို့ မရပါဘူး။ ARPANET ရဲ့ ဗဟိုမကျတဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံ (decentralized structure) နဲ့ ခံနိုင်ရည်ရှိမှု (resilience) ဟာ ယနေ့ခေတ် geopolitical cyber security ရဲ့ အဓိက အင်္ဂါရပ်တွေ ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အင်တာနက်ရဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ချိတ်ဆက်မှုက နိုင်ငံတွေအတွက် အခွင့်အလမ်းတွေသာမက ဆိုက်ဘာအန္တရာယ်တွေကိုပါ ယူဆောင်လာခဲ့ပါတယ်။

ယနေ့ခေတ် Geopolitical Cyber Security နဲ့ အင်တာနက်ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍ

အင်တာနက်ဟာ military project တစ်ခုကနေ စတင်ခဲ့ပြီး ယနေ့ခေတ်မှာ နိုင်ငံတွေအကြား ဆိုက်ဘာနယ်ပယ်မှာ ဗျူဟာမြောက် ကစားကွက်တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ စစ်ရေးအရ ခံနိုင်ရည်ရှိဖို့ ဒီဇိုင်းထုတ်ခဲ့တဲ့ ဒီနည်းပညာဟာ အခုတော့ ဆိုက်ဘာစစ်ပွဲ (cyber warfare)၊ ဆိုက်ဘာတိုက်ခိုက်မှု (cyberattacks)၊ နဲ့ သတင်းအချက်အလက် စစ်ပွဲ (information warfare) တွေရဲ့ အဓိက ကစားကွက် ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၂၅ ခုနှစ် (လက်ရှိရက်စွဲ – မတ်လ ၁၉ ရက်) မှာ ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေးဟာ နိုင်ငံတွေရဲ့ အမျိုးသားလုံခြုံရေး မူဝါဒတွေမှာ အဓိက ဦးစားပေးတစ်ခု ဖြစ်လာပါတယ်။ ရုရှားနဲ့ တရုတ်လို နိုင်ငံတွေဟာ အင်တာနက်ကို အသုံးပြုပြီး ဆိုက်ဘာတိုက်ခိုက်မှုတွေ လုပ်ဆောင်နေပါတယ်။ ၂၀၂၀ ခုနှစ် SolarWinds တိုက်ခိုက်မှုဟာ ရုရှားနဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်လို့ ယူဆရပြီး၊ အမေရိကန် အစိုးရအေဂျင်စီတွေကို ပစ်မှတ်ထားခဲ့ပါတယ်။ ဒါဟာ အင်တာနက်ကို နိုင်ငံရေး လက်နက်အဖြစ် အသုံးပြုတာကို ပြသပါတယ်။

၂၀၂၁ ခုနှစ် Colonial Pipeline ransomware တိုက်ခိုက်မှုဟာ အမေရိကန်ရဲ့ လောင်စာဆီထောက်ပံ့ရေး ကွင်းဆက်ကို ထိခိုက်ခဲ့ပြီး၊ ဆိုက်ဘာအန္တရာယ်တွေက အခြေခံအဆောက်အအုံတွေကို ဘယ်လောက် ထိခိုက်နိုင်သလဲဆိုတာကို သက်သေပြခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်ရဲ့ NSA လို အဖွဲ့အစည်းတွေက အင်တာနက်ကို အသုံးပြုပြီး ကမ္ဘာတဝှမ်း ဒေတာထောက်လှမ်းမှုတွေ လုပ်ဆောင်နေပြီး၊ ဒါဟာ နိုင်ငံတွေအကြား ယုံကြည်မှု ပြဿနာတွေကို ဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း အင်တာနက်က ၂၀၀၀ ခုနှစ်မှာ စတင်ခဲ့ပြီး ၂၀၁၄ ခုနှစ်မှာ mobile internet တွင်ကျယ်လာခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် အင်တာနက်ပိတ်ဆို့မှုတွေ (internet shutdowns) ဟာ နိုင်ငံရေး ဖိနှိပ်မှုရဲ့ လက်နက်တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ ဒါဟာ အင်တာနက်ရဲ့ စစ်ရေးဆန်တဲ့ မူလဇစ်မြစ်ကို ပြန်လည်အမှတ်ရစေပြီး၊ ယနေ့ခေတ် ဆိုက်ဘာနယ်ပယ်မှာ အာဏာရှင်အစိုးရတွေ အင်တာနက်ကို ဘယ်လို ထိန်းချုပ်လက်နက်အဖြစ် အသုံးပြုနေသလဲ ဆိုတာကို ပြသပါတယ်။

အင်တာနက်ဟာ ARPANET လို military project တစ်ခုကနေ စတင်ခဲ့ပြီး၊ စစ်ရေးအရ ခံနိုင်ရည်ရှိဖို့ ဒီဇိုင်းထုတ်ခဲ့တဲ့ နည်းပညာတစ်ခုပါ။ ဒါပေမယ့် ယနေ့ခေတ်မှာ ဒီနည်းပညာဟာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဆိုက်ဘာနယ်ပယ်မှာ နိုင်ငံတွေအကြား စစ်ပွဲ၊ ထောက်လှမ်းရေး၊ နဲ့ အာဏာပြမှုတွေရဲ့ အဓိက ကစားကွက်တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ ARPANET ရဲ့ ဗဟိုမကျတဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံဟာ ဆိုက်ဘာအန္တရာယ်တွေကို ခံနိုင်ရည်ရှိစေခဲ့ပေမယ့်၊ အင်တာနက်ရဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သဘောသဘာဝက နိုင်ငံတွေအတွက် အားနည်းချက်တွေကိုပါ ဖန်တီးပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အင်တာနက်ရဲ့ သမိုင်းကြောင်းကို နားလည်တာဟာ ယနေ့ခေတ် geopolitical cyber security ရဲ့ ရှုပ်ထွေးတဲ့ အပြောင်းအလဲ တွေကို ထိုးထွင်းသိမြင်ဖို့ အရေးပါလှပါတယ်။

#MMSI#geopolitics#cybersecurity#INTERNET

See translation